Кырымасис рейхстагӧ

Югыдъягын ставӧн тӧдісны Игнатовъяс гозъяӧс: Великöй Отечественнöй война вылын тышкасисны фашистъяскӧд и Иван Егорович, и Мария Степановна.

Мария чужис Горький обласьтса Тольскӧй-Майдан сиктын 1924 воын. 1942 воын 10 класс помалӧм бӧрын босьтісны армияӧ. Тышкасис 1942 вося август 10 лунсянь 1945 вося октябр 16 лунӧдз. Велӧдчис радиотелеграфистъясӧс дасьтанінын да пыр жӧ мӧдӧдісны фронт вылӧ. Веськаліс медся вир кисьтанінӧ — Орёл-Курск дорса тышкасянінӧ. Сынӧдса 16-ӧд армиялӧн авиация юкӧн вӧлі тылын, а радистъяс — тышъяс мунанінын. Найӧ индалісны лётчикъяслы, кытчӧ лэбны да мый бомбитны. Нимкодясисны, кор миян лётчикъяс уськӧдлісны фашистъяслысь самолётъяс, бӧрдлісны, кор ӧзйылісны-сотчылісны миян.

Мария Степановналӧн казьтылӧмъясысь: «Кор дінті лэбис медводдза снаряд, чайті, мый гортӧ бӧр ловъяӧн ог бергӧдчы. Полі ёна. Миянӧс кы- тшалісны фашистъяс. Войся тыш. Ставсӧ тӧдлі, ставсӧ вуджи куим да джын воӧн. Синъяс водзын усьласисны и миян, и немечьяслӧн самолётъяс. Сійӧ юкӧнас, кытчӧ веськалі ме, вӧлі кык рация. Ставным нывъяс, айловыс кык — механик да шофёр. Вӧлі зэв ыджыд кывкутӧм.

Тайö куим да джын воыс вöліны зэв кузьöн да повзьӧдланаӧн. Ёна кынмим кӧдзыд окопъясын. Кыдзи вермим вӧрӧгӧс — ӧнӧдз ачым ог гӧгӧрво. Казьтывла нывъяс-минёръясӧс — дзонь рота: айлов паськӧмаӧсь, кӧмныс кӧртӧда. Коньӧрӧй нывъясӧй: найӧ вермисны сорсьыны олӧманыс сӧмын ӧтчыд. Сэтшӧм жальӧсь. Санинструкторъяс — 17 арӧса томиник нывъяс. Унаӧн мунісны тышкасьны вӧрӧгкӧд ас кӧсйӧм серти. Вӧліны, дерт, и ыджыдджык арлыдаяс.

Сы мында морт вошис, сы мындаӧс на эз аддзыны, эз гуавны.

Гортӧ локтӧм бӧрын войнасӧ тшӧкыда вӧтасьлі, садьмылі ойзӧмысь, чеччыштлі вольпасьысь садьтӧг повзьӧмӧн. Кымын крематорий аддзылі, кымын морт пӧим гöра! Войнаӧдз радейтлі немеч кыв, а война кадӧ ёна мустӧмті».

Орёл да Курск дорсянь Мария Степановна ёртъясыскӧд тышъясӧн муніс Украина, Белоруссия, Польша пыр, воис Берлинӧдз. 1942 вося май 2 лунӧ, кор Берлин вӧсна мунісны чорыд косьяс, вӧліны Германиялӧн юркарсянь 22 километра ылнаын. Май 9 лунӧ ветлісны сэтчӧ, волісны и рейхстаг дорӧ, колисны сылӧн стенъяс вылӧ ассьыныс кырымпасъяс.

Мария Степановналӧн эм войнакадся квайт фотография, ӧти вылын сійӧ нывъёртыскӧд 1944 вося февраль 15 лунӧ Польшаса Рудивец карын. Ватаысь гач, кирза сапӧг, пеля шапка оз дзебны Мариялысь мичлунсӧ, сылысь веськыд видзӧдлассӧ: ми вермам, ми Европаынӧсь нин! Тайӧ фотосӧ ныв мӧдӧдліс бать-мамыслы, а налӧн кувсьӧм бӧрын бӧр босьтіс ас лыс. Кык фото вӧчлӧма 1945 вося май 9 лунӧ Берлинын рейхстаг дорын да сы водзын эрд вылын. Казьтывлӧ: «Нимкодьлунным вӧлі сы мында, мый, чайтсис, сьӧлӧмным потас. Бӧрдім, сералім, гижим ӧта-мӧдлысь адресъяс, медым торъялӧм бӧрын эг воштӧй ӧта-мӧднымӧс». Кык фото вӧчӧма 1945 вося июньын. Шуда чужӧмъяс, гортӧ лэдзӧм виччысьӧм. Тайӧ фотоясыс, «За взятие Берлина», «За Победу над Германией», «За боевые заслуги» медальяс да Иван Егорович верӧсыслӧн орден-медальяс — Игнатовъяслӧн семьяын медся донъясянторъяс.

Иван Егорович чужліс 1922 воын Немдінын. Фронт вылӧ босьтісны 1942 воын, гортас бӧр воис 1946-ӧдын. Тышкасис Рытыв-Войвыв (Калининской) , 3-ӧд Украинскöй да 2-ӧд Белорусскöй фронтъяс вылын. Вӧлі радӧвӧйӧн, водительӧн. Война пом суис Прага дорын, кӧні ӧти тышын ёна доймаліс. Пасйисны Отечественнöй войналӧн орденӧн, «За отвагу» да «За освобождение Праги” медальясӧн.

Мария Степановна да Иван Егорович быдтісны вит ныв-пиӧс. ӧні, кор бать-мамныс абу нин ловъяӧсь, челядьныс лӧсьӧдісны налӧн казь­тылӧмъясысь книга, ыджыда пыдди пуктӧмӧн видзӧны налысь фотояс, орденъяс да медальяс.

Татьяна МИТИНА.

Югыдъяг.

Снимок вылын: М.С. да И.Е.Игнатовъяс 1977 воын.

Парма гор, 2017, Май 6 лун.